1
|
- 1. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
- 2. Birleşik Sözcüklerin Yazımı
- 3. Gün Ay İsimlerinin Yazımı
- 4. Yön İsimlerinin Yazımı
- 5. İkilemelerin Yazımı
- 6. Mi nin Yazımı
- 7. İlenin Yazımı
- 8. Kinin Yazımı
- 9. Denin Yazımı
- 10. Kısaltmaların Yazımı
- 11. Sayıların Yazımı
- 12. Tarihlerin Yazımı
|
2
|
- Yazım kuralları, dilimizdeki sözcüklerin
- nasıl yazılacağını gösteren esaslardır.
- Sözcükleri, herkes kendi söylediği ve
- bildiği gibi yazmaya kalkarsa dilimizde
- büyük bir karışıklık meydana gelir. İşte
- bu karışıklığa meydan vermemek için
- aşağıda açıkladığımız
yazım kurallarına
- uymamız gerekmektedir.
|
3
|
- a)Cümle büyük harfle başlar. Cümle içinde başkasından
aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler büyük harfle
başlar:
- İnsan, yaradılışı gereği, bir toplum
içinde yaşar.
- Bir yer göster de saklanayım! diye ona yalvarmış.
- b)Nokta, iki nokta, üç nokta, soru ve ünlem işaretlerinden sonra
gelen her cümlenin
- başında da büyük harf kullanılır:
- Çeşitli zenginlikler ülkesidirTürkiyemiz:
|
4
|
- Tabiat zenginlikleri, tarih
zenginlikleri...
- Bir başkadır benim
memleketim.
- c)Mısralar büyük harfle başlar:
- Anneciğim bilmem
farkında mısın?
- Söylenmemiş en mübarek,
en aziz
- Duygularla çepeçevre...
çaresiz ...
- Sana söylediğimin
farkında mısın?
- d)Özel isimler büyük harfle başlar:
- Türkiye, Ankara, Türkçe,
Maltepe Dershanesi
|
5
|
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı
- sözleri, ünvanlar ve meslek
adları, büyük
- harfle başlar:
- Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk
- Sayın bora
Şerbetçi
- Zeynep Hanım
- Doktor Metin Kahraman
- Mareşal Fevzi Çakmak
- .Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle
- başlamaz.
- Ayşe teyze Ahmet amca
|
6
|
- Kurum, kuruluş isimleri büyük harfle başlar: Türk Dil
Kurumu, Maltepe Dershaneleri
- Kitap, gazete, dergi isimleri büyük harfle başlar: Osmancık,
Zaman, Türk Edebiyatı
- Mahalle, sokak, cadde isimleri büyük harfle başlar: Cumhuriyet
Mahallesi, ışık Sokağı, Hürriyet Caddesi
- Millet, dil, din, mezhep isimleri büyük harfle baş-lar: Türk,
Türkçe, İslam, Şafii
- Tür ismiyken özel isim olan isimler büyük harfle başlar: Boncuk, Pamuk, Düldül
|
7
|
- Yer adları büyük harfle başlar:
- Asya, Türkiye, İç
Anadolu, İstanbul,
- Bahçelievler, Atatürk
Bulvarı
- İkinci isim birinci isme dahil ve her iki isim birden kastedilen
varlığı karşılıyorsa ikinci isim de
büyük harfle başlar:Deniz, göl, ırmak, ova v.b. isimler yerleşim yerlerinin
isimleriyle kullanılıyorsa büyük harfle başlar:
- Çanakkale Boğazı, Van Gölü,
Ağrı Dağı,
Muş Ovası
|
8
|
- Deniz, göl, ırmak, ova v.b. isimler yerleşim yerlerinin
adıyla anılmıyorsa ikinci isimler küçük harfle
başlar.
- Marmara denizi, Asi nehri,
Erciyes dağı, Aral
gölü
- Gezegen ve yıldız isimleri büyük harfle başlar:
- Merkür, Dünya, Neptün, Halley
- Ancak, dünya, güneş, ay sözcükleri coğrafya ve gök bilimiyle
ilgili bilimsel amaçla yani terim olarak
kullanılmadıkları zaman küçük harfle başlar:
|
9
|
- Sevgili, ay yüzlü olur.
- Annemi görünce dünyalar benim oldu.
- Milli ve dinî bayramların isimleri büyük harfle başlar:
- Cumhuriyet Bayramı,
RamazanBayramı, Öğretmenler Gün
- Film isimleri büyük harfle başlar:
- İkinci Bahar, Deli Yürek
|
10
|
- Dilimizde yeni bir kavramı
karşılamak için yararlandığımız yollardan
biri, sözcük birleştirmesidir. Sözcük birleştirmesi yoluyla
kurulan sözlere birleşik sözcük adı verilir. Açıkgöz,
hanımeli, ses bilgisi, hasta olmak... örneklerinde görüldüğü
gibi birleşik sözcükler bitişik de ayrı da
yazılabilmektedir.
|
11
|
- 1) Birleşme esnasında ses türemesi veya düşmesi
oluyorsa bu tür birleşik sözcükler bitişik
yazılır: Pazar+ertesi → Pazartesi Kayın+ana → Kaynana Sütlü+aş → Sütlaç Kayıp+etmek → Kaybetmek
- 2) Benzetme yoluyla oluşturulan sözcükler de bitişik
yazılır:
Aslanağzı (çiçek), keçiboynuzu (bitki),
Dokuztaş (oyun), kargaburnu (alet)
- 3) Arayönler bitişik yazılır: Kuzebatı,
Güneydoğu
- 4) Pekiştirilmiş sıfatlar bitişik
yazılır:
- Tertemiz, çepeçevre, sipsivri, masmavi
|
12
|
- 1)Birleşme sırasında ses türemesi veya düşmesi
olmayan yardımcı fiillerle isimler ayrı
yazılır.
- Hasta olmak, işaret etmek, söz etmek, namaz
- kılmak, kul olmak
- 2)Birleşme sırasında sözcüklerden hiçbiri
anlamını değiştirmiyorsa ayrı
yazılırlar.
- Köpek balığı, Deve kuşu, Oltu taşı, Arap
sabunu
- 3)Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı
yazılır: (7568) Yedi bin beş yüz altmış sekiz
- (34) Otuz dört (173) Yüz yetmiş üç
|
13
|
- Belirli bir tarih bildiren gün, ay isimleri büyük harfle
yazılır:
- Tatile 12 Haziran 2000
Pazartesi günü çıkacağız.
- 1919 senesi Mayıs.
- Cümle içinde geçen ay ve gün adları küçük harfle
yazılır:
- Murat Bey, temmuz ayında tatile
gidecek.
|
14
|
- Yön bildiren sözcükler bir yer adı oluştu-rursa büyük harfle yazılır:
- Doğu Anadolu
- Güney Amerika
- Yön isimleri tek başına kullanıldıklarında
veya bir varlığın yönünü gösterdiklerinde küçük harfle
yazılır:
- Ülkemizin güneyinde hangi
şehirler vardır?
- Türkiyenin batısı nüfus
olarak yoğundur.
|
15
|
- İkilemeler ayrı yazılır.
- Uzun uzun, konuşa konuşa, eski püskü
- İkilemeler arasına noktalama işareti konmaz.
- Onları bana tek, tek
anlatmalısın.
(yanlış)
- Aşağı
yukarı üç senedir çalışıyorum. (doğru)
|
16
|
- mi (-mı, -mü, -mu) soru eki, kendinden önceki sözcüklerden
ayrı yazılır:
- Okula gidecek misin?
- -mi soru ekinden sonra zaman ve şahıs ekleri getirilince
bu ekler miye bitişik yazılır:
-
Bunu biliyor musunuz?
- Bize hiç gelmemiş miydin?
|
17
|
- İle, ünlüyle biten sözcüklere ek olarak getirilince başındaki i ünlüsü
düşer ve araya y ünsüzü
girer. Bu durumda her iki yazım da doğrudur.
- balta ile ·····> baltayla çevre ile ····> çevreyle
- Üçüncü kişi iyelik ekinden sonra baştaki i ünlüsü
düşer ve araya y ünsüzü girer.
- arkadaşları ile
···> arkadaşlarıyla
- İle, özel isimlere getirildiğinde kesme işaretleriyle
ayrılarak yazılır.
- Ahmetle kardeşi az
önce geldiler.
|
18
|
- Dilimizde üç
değişik görevde ki vardır.
- İlgi zamiri olan (-ki) : Eklendiği isimlere bitişik
yazılır. Daha önce ya da daha sonra belirtilen bir ismin
yerini tutar.
- Kalemimi evde unuttum, seninki yanında mı?
- Sıfat yapım eki olan (-ki) : İsimlere getirilerek, eklendiği
sözcüğü sıfat yapar. Yer ve zaman bildiren sıfatlar oluşturur.
Kendinden önceki sözcüğe her zaman bitişik
yazılır.
|
19
|
- Sınıftaki öğrencileri
çağırın.
- Ayaktaki yolcular yorulmuştu.
- Bağlaç olan (ki) : Başlı başına bir sözcük
olduğun-dan kendinden önceki sözcüklerle bitişik
yazılmaz.
- Demek ki, kaldı ki,
bilmem ki.
- Kar yağmadı ki yollar
kapansın.
- Bağlaç olan kinin
bitişik yazılan kalıplaş- mış kullanımları
vardır :
- Oysaki, halbuki, çünkü
|
20
|
- Türkçede hâl eki ve
bağlaç olmak üzere iki tane de (-da) vardır.
- Hâl eki olan -de : Ektir. İsimlerin sonuna
- bitişik yazılır. Bulunma bildirir. Cümleden
çıkarılamaz, sesli ve sessiz uyumuna göre de, -
da, -te, -ta şeklinde kullanılır.
- Onu evde bulamamıştım.
- Bağlaç olan de : Sözcüktür. Kendinden önceki sözcüklere
bitişik yazılmaz. Bağlaç olan -de, -da
- kesinlikle -te, -ta şeklinde yazılmaz.
|
21
|
- Yazıda yer kazanmak, kolaylık sağlamak
- gibi pratik düşüncelerle, sık sık kullanılan
- sözcükler, kişi ve yer adları, kuruluş adları
- bir veya birkaç harfle kısaltılır.
- Birkaç sözcükten oluşan kurum ve kuruluş
- adları, her sözcüğün ilk harfi alınarak
kısaltılır. Kısaltma büyük harfle
yapılır ve bu harflerden sonra nokta konmaz.
- K.K.T.C., T.B.M.M., T.H.Y(Yanlış kullanım)
- KKTC, TBMM, THY (Doğru kullanım)
|
22
|
- Bazen sözcüklerin, özellikle son sözcüğün birkaç harfi
kısaltmaya alınabilir. Bu çeşit kısaltmalarda,
akılda kalıcılık için sözcük türetilir.
- ASELSAN (Askeri Elektronik
Sanayi)
- Elementlerin, ölçülerin milletlerarası kısaltmaları
genellikle olduğu gibi kullanılır.
- C → Karbon Ca →
Kalsiyum
- Bazı kısaltmalarda ilk harfle birlikte oluşturan temel
harfler (genellikle ünsüzler) dikkate alınır. Kısaltılan
sözcük veya sözcük grubu, özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf
büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur.
- Alm. (Almanca), Prof.
(Profesör), Fiz. (Fizik)
|
23
|
- Küçük harflerle yapılan
kısaltmalara geti-rilen eklerde sözcüğün okunuşu,
- (Kgdan, cmyi, mmden)
- Büyük harflerle yapılan kısaltmalara geti-rilen eklerde
kısaltmanın son harfinin okunuşu esastır. THYye, TRTde
- Bir sözcük gibi okunan kısaltmalarda okunuş
esastır. ASELSANda, BOTAŞın
- Sonunda nokta bulunan kısaltmalar noktayla ayrılmaz.
(vb. leri, İng.den, Alm. yı)
|
24
|
- Sayılar rakamla da yazıyla da yazılabilir. Ancak
dilimizde sayıların hangi durumlarda sayıyla, hangi
durumlarda yazıyla gösterilebi-leceğine dair açık bir
kural yoktur. Yalnız şu var ki, uygulamalarda birtakım
ilkeler oluş-muştur..
- Küçük sayılar, yüz ile bin sayıları ve edebi karakter
taşıyan metinlerde geçen sayılar yazıyla gösterilir:
- Yaş otuz beş yolun yarısı eder.
- Ayın yirmi ikinci günü
gelirim.
|
25
|
- Üç ayda bir görüşelim.
- Bin atlı akınlarda çocuklar
gibi şendik.
- Büyük sayılarda ve saat, para tutarı, çek veya senetlerin
üzerindeki sayılarda rakam kullanılır:
- Saat 21:45te görüşelim.
- 15 metre kumaş 15.000.000 lira
eder.
- Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı
yazılır:
- Üç yüz elli, bin dokuz yüz
seksen yedi, altmış beş ...... vb.
|
26
|
- 1.Belli bir tarihi bildiren ay ve gün adları
- büyük harfle başlar:
- 10 Aralık 2001 Pazar günü buluşalım.
- 18 Ekim 1983te
doğmuş.
- 1919 senesi Mayısının
19uncu günü Samsuna çıktı.
- 22 Şubat Pazartesi günü işe
başlayacakmış.
- 2.Belli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle
başlar:
- Okullar, haziran ayında kapanacak.
- Öğretmenler kurulu, çarşamba
günü toplandı.
|
27
|
- 3. Milli ve dini bayramların adları ile özelliği
dolayısıyla bayram niteliği kazanmış günlerin
adları büyük harfle başlar: Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı,23
Nisan Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı, Öğretmenler
Günü, Anneler Günü...vb.
- 4. Tarihlerde ayların adı harfle yazılırsa gün ve yıl bildiren
sayılar nokta veya çizgi ile ayrılmaz.
- 22/ Ekim / 1994 (Yanlış)
- 22. Ekim . 1994 (Yanlış)
- 22 Ekim 1994 (Doğru)
|